Đội mũ bảo hiểm khi tham gia giao thông là nghĩa vụ pháp lý và là thói quen bảo vệ tính mạng tối thiểu cho người đi mô tô, xe gắn máy, xe máy điện và các loại xe tương tự. Không chỉ giúp giảm thiểu chấn thương sọ não khi xảy ra va chạm, việc đội mũ đúng cách còn thể hiện ý thức tuân thủ luật giao thông và văn hóa an toàn đường bộ.
Vì sao phải đội mũ bảo hiểm?
- Giảm nguy cơ tử vong và chấn thương nặng vùng đầu khi tai nạn.
- Bảo vệ người lái và người ngồi sau trong tình huống bất ngờ như phanh gấp, trượt ngã.
- Tránh vi phạm pháp luật và bị xử phạt hành chính.
- Góp phần xây dựng hình ảnh văn minh giao thông.
Căn cứ pháp lý hiện hành về đội mũ bảo hiểm
- Luật Giao thông đường bộ 2008 quy định: người điều khiển và người ngồi trên xe mô tô, xe gắn máy (kể cả xe máy điện) phải đội mũ bảo hiểm và cài quai đúng quy cách.
- Nghị định 100/2019/NĐ-CP (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 123/2021/NĐ-CP) quy định mức xử phạt hành chính đối với hành vi không đội mũ bảo hiểm hoặc đội không đúng cách khi tham gia giao thông.
Lưu ý: Các phương tiện “tương tự mô tô, xe gắn máy” và xe máy điện thuộc phạm vi phải đội mũ bảo hiểm; xe đạp điện chỉ phải đội mũ nếu được xếp vào nhóm phương tiện có đặc tính kỹ thuật tương tự xe gắn máy theo quy chuẩn hiện hành.
Ai bắt buộc phải đội mũ bảo hiểm?
- Người điều khiển mô tô, xe gắn máy, xe máy điện, các loại xe tương tự.
- Người ngồi sau trên các phương tiện nêu trên.
- Trẻ em ngồi sau cũng phải đội mũ bảo hiểm phù hợp kích cỡ và cài quai đúng quy cách.
Các trường hợp ngoại lệ rất hạn chế, ví dụ chở người bệnh đi cấp cứu, áp giải người vi phạm pháp luật theo quy định cụ thể của nghị định xử phạt.
Mức phạt không đội mũ bảo hiểm (cập nhật)
Theo Nghị định 100/2019/NĐ-CP:
- Phạt tiền từ 200.000 đến 300.000 đồng đối với người điều khiển hoặc người ngồi sau không đội mũ bảo hiểm, hoặc có đội nhưng không cài quai, cài không đúng quy cách.
- Trường hợp cả người lái và người ngồi sau đều không đội mũ, lực lượng chức năng có thể lập biên bản và xử phạt riêng từng người theo hành vi của chính mình.
- Với người dưới độ tuổi bị xử phạt hành chính (ví dụ trẻ em), trách nhiệm xử phạt thuộc về người điều khiển phương tiện theo quy định áp dụng.
Ngoài ra, nếu kèm theo các vi phạm khác như chở quá số người quy định, chạy quá tốc độ, đi ngược chiều…, mức phạt sẽ cộng dồn theo từng lỗi tương ứng.
Những lỗi đội mũ bảo hiểm thường gặp
- Đội mũ nhưng không cài quai hoặc cài lỏng, lệch.
- Dùng mũ thời trang, mũ kém chất lượng, không phải mũ bảo hiểm cho mô tô, xe máy.
- Mũ quá cũ, vỏ nứt, xốp EPS lún, đai quai sờn không còn khả năng bảo vệ.
- Chọn mũ không đúng kích cỡ, đội chệch dẫn đến giảm tác dụng bảo vệ.
Quy định đội mũ bảo hiểm cho trẻ em
- Trẻ em ngồi sau bắt buộc phải đội mũ bảo hiểm đạt chuẩn, đúng cỡ và cài quai chắc chắn.
- Ưu tiên mũ nửa đầu hoặc mũ 3/4 nhẹ, có đệm êm, ôm sát đầu trẻ, kính che phù hợp, thoáng khí.
- Cha mẹ chịu trách nhiệm kiểm tra tình trạng mũ và cách đội mỗi khi cho trẻ lên xe.
Cách chọn mũ bảo hiểm đạt chuẩn cho đi mô tô, xe máy
- Dấu hợp quy CR: Chọn mũ có tem CR, nhãn hợp quy theo QCVN dành cho mũ bảo hiểm sử dụng khi đi mô tô, xe máy. Tránh mũ “thời trang” không đạt chuẩn.
- Kết cấu an toàn: Vỏ cứng, lớp xốp EPS dày và đàn hồi, quai chắc chắn, khóa an toàn hoạt động trơn tru.
- Kích cỡ vừa vặn: Mũ ôm đầu, không lắc khi lắc đầu nhẹ; đội 15–20 phút không đau đầu.
- Trọng lượng hợp lý: Đủ độ chắc nhưng không quá nặng gây mỏi cổ, đặc biệt với trẻ em.
- Thương hiệu, nguồn gốc: Có hóa đơn, nhãn mác rõ ràng, bảo hành minh bạch.
- Loại mũ:
- Mũ nửa đầu: Gọn nhẹ, tiện di chuyển đô thị, nên chọn loại đạt chuẩn, quai chắc.
- Mũ 3/4 đầu: Che thêm thái dương và gáy, an toàn hơn mũ nửa đầu.
- Mũ fullface: Bảo vệ tối đa, phù hợp đi xa, tốc độ cao.
Cách đội mũ bảo hiểm đúng quy cách
- Đặt mũ ngay ngắn, phần vành song song lông mày, không đội ngửa ra sau.
- Cài quai đúng vị trí, kéo căng vừa đủ để không tuột khi giật mạnh.
- Kiểm tra khóa cài trước khi chạy: lắc nhẹ mũ, mũ không xê dịch nhiều.
- Cột tóc gọn gàng; nếu dùng kính, đảm bảo tầm nhìn rộng, không mờ, trầy xước.
Bảo quản và thay mũ đúng thời điểm
- Tránh phơi nắng gắt lâu, tránh dầu mỡ, dung môi làm lão hóa vật liệu.
- Vệ sinh lớp lót định kỳ; thay đệm lót nếu bị ẩm mốc, bốc mùi, xẹp lún.
- Thay mũ ngay sau va đập mạnh hoặc sau 3–5 năm sử dụng tùy tần suất và tình trạng mũ.
Tình huống thực tế và cách xử lý
- Quên mũ khi đi gần nhà: Vẫn phải đội mũ. Tai nạn có thể xảy ra trong vài trăm mét đầu tiên.
- Người ngồi sau từ chối đội mũ: Giải thích và cung cấp mũ dự phòng; nếu không, từ chối chở để tránh vi phạm và nguy cơ mất an toàn.
- Trời mưa, mũ ướt: Dùng mũ có lớp lót tháo rời, phơi khô sau khi sử dụng; không dùng máy sấy quá nóng làm biến dạng.
Câu hỏi thường gặp
- Đi xe máy điện có phải đội mũ bảo hiểm không?
- Có. Xe máy điện thuộc nhóm phải đội mũ đạt chuẩn và cài quai.
- Đội mũ thời trang có bị phạt không?
- Có, nếu mũ không phải mũ bảo hiểm đạt chuẩn cho người đi mô tô, xe máy.
- Đội mũ nhưng không cài quai có bị phạt không?
- Có. Pháp luật yêu cầu “đội mũ và cài quai đúng quy cách”.
Kết luận
Đội mũ bảo hiểm khi tham gia giao thông là hành động nhỏ nhưng quyết định đến sự an toàn của bạn và người thân. Hãy lựa chọn mũ đạt chuẩn, đội đúng cách và tuân thủ quy định pháp luật để mỗi hành trình luôn an toàn và văn minh.
